رسالة فی تعقب الموضع الجدلی (کتاب)«رسالة فی تعقب الموضع الجدلی»، از شیخ الرئیس و در علم منطق است که به زبان عربی ، تالیف شده است. این رساله، در واقع برای تبیین قیاس می‌باشد. ۱ - ساختاررساله، بسیار کوتاه و فاقد باب بندی و فصل بندی است. ۲ - گزارش محتواابن سینا، می‌گوید: حقیقت استدلال و تالیف کلام که وقتی تالیف شد، از آن، قول دیگری لازم می‌آید یا فکری که وقتی مرتب شد، رای دیگری از آن پدید می‌آید... در صناعت منطق ، در شش کتاب قیاس ، برهان ، جدل ، مغالطه ، خطابه و شعر مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرد. تعابیری که در این رساله، توسط بو علی به کار برده شده‌اند، اغلب در منطق امروزی کاربردی ندارند؛ مثلا اصطلاح «موضع جدلی» اصطلاحی است که در زمان بو علی، متکلمین آن را بر قیاس اطلاق می‌کردند. ابن سینا، می‌گوید: وجوهی که مراعاتشان برای برهانی شدن لازم است، قابل دست رسی نیست مگر برای کسی که کتاب البرهان را فهمیده باشد، بعد شروع می‌کند به تبیین قضایای برهانی و سپس جایگاه قضایای کاذبه و عکس و نقیض را نیز مشخص می‌کند. البته چنان که گفته شد برای فهم رساله‌هایی از این قبیل که برگرفته از منطق یونان ، در قرون سوم، چهارم و پنجم هجری می‌باشند، شرح و تفسیر و به روز کردن مطالب آنها لازم است. [۱]
رسالة في تعقب الموضع الجدلي، ابن سینا، ص۶۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار حکیم بوعلی سینا، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |